تحلیل اخلاق اجتماعی مردم در دوران حکومت امام علی(ع)، با تکیه بر نهج‌‌البلاغه پژوهشگر مژگان حامی استاد راهنما مصطفی دلشاد تهرانی، استاد مشاور علیرضا دل‌افکار. کارشناسی ارشد. رشته نهج‌البلاغه. دانشگاه پیام نور، واحد تهران جنوب. 1394: ل، 184ص.

چکیده مندرج در پایان‌نامه:
با رحلت پیامبر اکرم(ص) وقایعی در حکومت اسلامی به وقوع پیوست، که در اثر آن مسلمین از اخلاق اسلامی فاصله گرفتند، و به انواع انحراف‌ها و آسیب‌های اخلاقی مبتلا گشتند؛ که البته همین وقایع، عامل دوری بیست و پنج ساله امیر مومنان علی(ع) از حکومت نیز می‌باشد. تبدیل ارزش‌های دینی به ارزش‌های مادی، احیای تعصبات قومی نژادی و عقب‌گرد به جاهلیت، سرکشی و نافرمانی، بی‌بصیرتی، ریاکاری، قدرت‌طلبی، دنیاطلبی و ناهنجاری‌های اخلاقی از این قبیل، آسیب‌هایی بودند، که با ماجرای سقیفه جان تازه‌ای یافتند، و در دوره خلفای سه‌گانه نهادینه گشتند. چرا که در این دوران، خلفا با مهیا کردن بستری نامناسب در جامعه، مقدمات به وجود آوردن انحرافاتی را در حکومت اسلامی فراهم آوردند، و مانع هدایت مردم به سمت اسلام حقیقی، شدند.
در این تحقیق با روش کتابخانه‌ای و با محوریت کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه، و کتب حدیثی مرتبط با آن، مجموعه آموزه‌های امیر مومنان(ع) گردآوری، و سازماندهی شده، و به تحلیل محتوای آن پرداخته شده است، و در نهایت اینچنین نتیجه‌گیری می‌شود که، این اخلاق آسیب دیده در حکومت حضرت امیر(ع)، در عرصه‌های مختلف به صورت مانعی جدی برای اصلاحات اخلاقی ایشان محسوب می‌گشت؛ و آنچه که بیش از همه مشکل‌آفرینی می‌کرد، عدم اطاعت‌پذیری سپاهیان بود. چرا که سپاهیان امام علی(ع)، در یک برهه تاریخی به دلایل مختلفی از جمله: ترسویی و بزدلی، بیزاری از جنگ و جهاد، تناقض گفتاری و کرداری، حق‌گریزی و حق‌ستیزی، تغییر روش دادند، و با سرکشی و نافرمانی خویش، موانعی را برای حکومت امیر مومنان(ع) ایجاد نمودند. به همین سبب امام علی(ع) در راستای رفع این نابسامانی‌ها تلاش نمود، با تبلیغ ارزش‌های اسلامی و اقدامات اجتماعی آرام، تغییری در ارزش‌ها، بینش‌ها و گرایش‌های مردم ایجاد کند، تا هنجارها و ارزش‌های اسلامی بدون احساس زور و به طور آزادانه از سوی جامعه پذیرفته شود و اصول فراموش شده نبوی، بار دیگر در جامعه احیا گردد.

بر همین اساس پرداختن به مساله اخلاق اجتماعی، و نیز بررسی ریشه‌ها و عوامل ایجاد کننده آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اخلاقی در دوران حکومت امام علی(ع)، و همچنین اقدامات حضرت برای اصلاح این آسیب‌ها، می‌تواند دریافت بهتری را از اوضاع نابسامان اجتماعی، در دوران حکومت امیر مومنان علی(ع) فراهم آورد.